Budowa buta. Poznaj buty od cholewki!

Z czego składa się but? Niezależnie od modelu czy materiału z jakiego został wyprodukowany czy sezonowości, można wyróżnić w nim dwie główne części: cholewkę – która okrywa górną część stopy oraz podeszwę, czyli część obuwia umieszczoną pod stopą. Jednak w praktyce elementów składowych buta jest dużo więcej, a o większości z nich rzadko wie ich przeciętny użytkownik. Jak więc dokładnie wygląda budowa buta? Przeczytaj w naszym artykule!

Części buta

Czy wiesz z czego składa się but? Oprócz oczywistych elementów jak cholewka podeszwa i obcas, but ma dużo bardziej skomplikowaną budowę, którą warto poznać, chociażby po to, by dokładniej zrozumieć jego właściwości, a także nauczyć się odpowiedniej pielęgnacji.

Elementy buta i to w jaki sposób zostały wykonane wpływają nie tylko na design, ale też i codzienny komfort. W tym artykule poznasz fachowe słownictwo, ale też w prosty sposób dowiesz się, jak zbudowany jest Twój but!

Cholewka – wierzchni element obuwia

Cholewka okrywająca górną część stopy, a w przypadku wyższych modeli butów, również łydkę czy podudzie, składa się z następujących elementów:

1. Przyszwy, która jest przednią częścią cholewki, okrywającą palce, przedstopie i częściowo śródstopie. Wraz z podeszwą i językiem buta pełni funkcję ochronną stopy przy opadach atmosferycznych czy wilgoci, a wraz z obłożyną odpowiada za kształt buta. Warto wiedzieć także, że przyszwa jest istotną częścią eleganckich butów męskich. Jeżeli jest wszyta pod spód, czyli zamknięta, jak w butach typu oxford, robi bardziej eleganckie wrażenie niż w przypadku przyszwy otwartej, naszytej na wierzch cholewki, jak w butach typu derby.
2. Obłożyny, będącą częścią cholewki okrywającą stopę w pięcie, śródstopiu i częściowo przedstopiu. Wykonana zwykle z miękkich i elastycznych materiałów obłożyna z przodu połączona jest z przyszwą, a z tyłu buta z tylnikiem i zapiętkiem.
3. Noska, czyli części przedniej cholewki połączonej z przyszwą, okrywającej palce, a czasem także boki przedstopia. W przypadku butów męskich za bardziej formalne uznaje się obuwie z noskami gładkimi, w odróżnieniu od nosków dziurkowanych (ażurowych).
4. Tylnika, elementu wierzchniego cholewki naszytego na boki i tył pięty lub przedłużającego obłożynę, często nie występującego jako osobny element.
5. Języka przymocowanego do górnego brzegu przyszwy lub przednich boków obłożyny, który uszczelnia obuwie i chroni jednocześnie stopę przed uciskiem spowodowanym sznurówkami czy dziurkami.

Podeszwa i spodnia część buta – budowa

W zależności od konstrukcji spodu obuwia, systemu montażu, a także typu i rodzaju butów, w spodniej części buta wyróżnia się następujące elementy:

1. Nośne:

– podpodeszwę – znajdującą się między wyściółką a podeszwą, przez co stanowi ona swoisty „kręgosłup” buta i decyduje o jego wygodzie oraz trwałości, zwłaszcza w przypadku butów na wyższych obcasach. Podpodeszwa wykonywana jest najczęściej ze skóry, tektury lub materiałów syntetycznych. W przypadku butów na obcasach, podpodeszwa w części od śródstopia do pięty powinna być wzmocniona stalowym elementem profilowanym, tzw. stalką oraz dodatkowymi warstwami twardej, sprasowanej skóry albo tektury, zapewniając stabilność w czasie chodzenia;

– wyściółkę – czyli element znajdujący się bezpośrednio pod stopą i przylegający do niej. Wykonana z podobnych materiałów jak podszewka, typu gąbka lub z nowoczesnymi technologiami aerogel czy air system, wyściółka ma dodatkową warstwę, dzięki czemu zapewnia komfort stopom w trakcie chodzenia. W przypadku obuwia zimowego do najczęściej stosowanych materiałów na wyściółkę należą wełna lub futro, które jednocześnie zapewniają stopom odpowiednią temperaturę i absorbują wilgoć;

– wkładkę do buta.

2. Wewnętrzne – niewidoczne dla przeciętnego użytkownika, jak wypełnienie, wyłożenie czy usztywniacz.

3. Zewnętrzne, w tym:

– podeszwa izolująca stopę od podłoża, z którym bezpośrednio się styka, poza obcasem. Najczęściej podeszwa wykonana jest ze skóry lub nowoczesnych materiałów w przypadku butów sportowych, zapewniając większy komfort osobom używającym ich do intensywnego treningu;

– zelówka wykonana jest ze skóry lub gumy i pokrywa całą podeszwę buta lub tylko jego przednią część. Zelówka może być wymieniana, co pozwala na dłuższe użytkowanie obuwia;

– obcas znajdujący się w tylnej części buta, pod piętą. Obcas może być integralną częścią podeszwy (stanowiąc tzw. monoblok) lub być osobnym elementem, przykręcanym do podeszwy śrubą centralną, przybijanym lub rzadziej – klejonym;

– wierzchnik, nazywany także flekiem, czyli niewielki element obcasa stykający się bezpośrednio z podłożem i mający za zadanie chronić obcas przed zniszczeniem, a także zapobiegać poślizgnięciu się na nim. Wierzchnik wykonany jest z tworzywa o wyższej odporności na ścieranie niż obcasy, ale trzeba regularnie kontrolować jego stan zużycia, bowiem w wypadku jego zniszczenia, starciu ulegają obcasy, które najczęściej nie nadają się już potem do wymiany.

Obcasy – ważne elementy budowy buta

To właśnie one są wyznacznikiem danego modelu butów. Obcasy znajdują się tuż pod piętą, ale też mogą znajdować się pod całą powierzchnią podeszwy. Mogą tworzyć z nią integralną całość lub też łączyć się na różne sposoby. Do najpopularniejszych obcasów należą: obcas francuski, obcas typu kaczuszka, obcas typu klocek, płaski obcas, koturn, słupek, szpilka, kieliszek, trójkąt, platforma, obcas kubański czy hiszpański. Te obcasy możesz poznać bliżej w naszym artykule o rodzajach obcasów.

Elementy podszewkowe w butach

Kolejne mało znane części obuwia to jego elementy podszewkowe, które pozostają w bezpośrednim kontakcie ze stopą. Określane są one nazwami elementów wierzchnich cholewki, pod którymi się znajdują. Jedyny wyjątek stanowi wśród elementów podszewkowych zapiętek, który zgodnie z nazwą, znajduje się za pietą, z tyłu stopy, od strony podszewki buta.

Musi on być wykonany z materiałów miękkich, a jednocześnie antypoślizgowych, dzięki czemu stopa naturalnie pracuje i nie wyślizguje się z buta, co może prowadzić do powstawania nieprzyjemnych odcisków. Funkcją zapiętka jest także zabezpieczenie podszewki przed przetarciem.

Elementy wzmacniające obuwie

Elementy wzmacniające cholewkę znajdują się pomiędzy elementami wierzchnimi i podszewkowymi obuwia. Są one również niewidoczne w gotowym już obuwiu kupowanym przez użytkowników, a ich nazwy są dokładnie takie same, jak nazwy elementów wierzchnich znajdujących się nad nimi.

Elementy usztywniające buty

Dzięki usztywnieniu cholewki w jej czubku i pięcie, obuwie na długo zachowuje kształt nadawany mu podczas produkcji. Do elementów usztywniających obuwie należą podnosek i zakładka, niewidoczne w gotowym obuwiu.

Miejsce podnoska to przednia część buta, między noskiem a podszewką. Zakładka z kolei umieszczana jest z tyłu, między tylnikiem a zapiętkiem. Do produkcji obu tych elementów wykorzystuje się materiały tekstylne, a także termo- lub chemoutwardzalne.

Budowa buta sportowego

Buty sportowe mają zupełnie inną specyfikę niż nasze codzienne obuwie. Wszystko za sprawą użytych technologii, które mają za zadanie wspierać człowieka podczas aktywności fizycznej. Przedstawimy Ci najważniejsze podstawowe elementy butów sportowych, na które składają się:

1. Cholewka – w zależności od typu buta może być skórzana, wykonana z imitacji skór, materiałów tekstylnych, ale też i siateczki, która świetnie sprawdza się podczas uprawiania sportów, zapewniając odpowiednią cyrkulację powietrza w bucie.
2. Język i sznurówki – to nie są obowiązkowe elementy sportowego obuwia. W modelu slip on, czyli we wsuwanych butach język został całkowicie zminimalizowany i wbudowany w cholewkę. Tradycyjne buty do biegania czy innych sportów mają obowiązkowe sznurowanie, które zapewnia stabilizację stopie.
3. Podeszwa – to ona jest jednym z najważniejszych elementów. Odpowiednio wyprofilowana decyduje o tym, jak komfortowo będziesz poruszać się w butach. To w niej znajdują się nowoczesne technologie jakie stosują sportowe marki. Amortyzujące autorskie pianki blokują wstrząsy, zapewniając maksymalną wygodę. Podeszwę możemy podzielić na zewnętrzną, wewnętrzną i środkową.
4. Bieżnik – czyli to, co znajduje się pod podeszwą. Antypoślizgowy „pas” wykonany z materiałów doskonale współpracujących z trudnym podłożem.
5. Czubek buta – „wydłużony” bieżnik, który zachodzi na nosek, dzięki czemu wzmacnia go i stanowi dodatkową ochronę dla palców. Jest to niezwykle ważne, szczególnie podczas aktywności.
6. Zapiętek – ważna część sportowego obuwia. W niektórych modelach jest dość solidnie wyposażony w gąbkę, dzięki której tworzy się kołnierz ochronny. Zapiętek może też być całkowicie pozbawiony wypełnienia, bardziej sztywny i dobrze przylegający do nogi.
7. Wkładka zewnętrzna – może być ruchoma lub przymocowana „na stałe”. Bardzo często w obuwiu sportowym spotyka się wkładki z różnymi właściwościami. Przepuszczające powietrze, oddychające czy antybakteryjne.

Buty sportowe oprócz wymienionych elementów mogą zawierać jeszcze inne, w zależności od tego, jak bardzo jest to specjalistyczne obuwie. Inaczej będą zbudowane buty biegowe a inaczej klasyczne sportowe sneakersy.

Nie musimy dokładnie znać nazewnictwa wszystkich części obuwia. Warto jednak wiedzieć, co oznaczają poszczególne terminy związane z ich budową, aby wybrać buty z materiałów o wysokiej jakości, zapewniających nam komfort chodzenia i zdrowie naszych stóp.